NORMAL BİR İNSANDA NE KADAR KIL VARDIR?

Irka, yaşa göre değişmekle birlikte bir yetişkinde yaklaşık 4-5 milyon adet kıl ve tüy vardır. Çoğu tüy ve açık renkli olduğu için fark edilmez. Bunlara ayva tüyü ya da velüs denilir.

NORMAL SAĞLIKLI BİR BİREYDE NE KADAR SAÇ TELİ VARDIR?

Sağlıklı ve saçı dökülmeye başlamamış bir kişide seksen bin ile yüz elli bin arası saç teli vardır.

SAÇ TİPİ, YAPISI, SAYISI, YOĞUNLUĞU, KALINLIĞI IRKLARA ve CİNSİYETE GÖRE NASIL DEĞİŞİR?

Afrikalıların saç telleri çok ince ama kıvırcıktır. Beyazlarda ise en yoğun dağılımda saç teli görünür, ancak saçsızlığa en çok beyaz ırkta rastlanır. Siyah ırkta ise en az rastlanır.

Doğumda erkeklerin daha çok saçı vardır ancak testosteron etkisiyle bu avantaj sonraları dezavantaj haline gelir.

ANATOMİK OLARAK SAÇ YA DA KIL FOLİKÜLÜ NEDİR?

Saç kökü ya da kıl folikülü derinin en üst tabakası olan epidermisin derine olan uzantısı veya ekidir. Ter ve yağ bezleri ile birlikte bulunur.

Saçın kendisi değil sadece saç kökü canlıdır. Saç içten dışa doğru kütikül, korteks ve medulla olarak tabakalardan oluşur. Saça kuvvet veren tabaka yani kütikül keratin isimli proteinden oluşur.

SAÇ TELİ BİR AYDA NE KADAR BÜYÜR?

Saç teli ortalama ayda 10 mm uzar. Saç kökünün olduğu bölgedeki tomurcuk isimli alanda saçın uzamasını ve büyümesini tayin eden özel hücreler vardır. Saç ekimi sonrası da bu böyledir.

SAÇ BÜYÜMESİ NASIL OLUR? ANAGEN KATAGEN GİBİ KAVRAMLAR NEYİ İFADE EDER?

Normal saç üç döngüden birindedir: anagen, katagen ve telojen. Anagen kıllar, mitotik aktivitenin güçlü olduğu büyüme aşamasındadır. Bunların iç ve dış kök kılıfları tamamen kaplı ve pigmentedir.  Zamanla bu fazın sonlarında pigment miktarı azalır ve folikül genişler. Sonraki aşama geçiş aşaması olan ve mitotik aktivitenin azaldığı katagen fazdır.  Folikül, dermal papilla ve kılcal pleksustan ayrılır ve bağ dokusu kılıfı içinde yukarı doğru hareketlenir. Sonra ortaya çıkan telojen kıllar dinlenme fazındaki kıllardır ve kısa sabit  lobut şeklindedir. Kök kılıfları yoktur  ve şaftın proksimal kısmında depigmentasyon gösterirler. Kılların bu bekleme/dinlenme durumu folikül kendiliğinden anagen faza girene kadar devam eder. Bu döngü, saçlı deride senkron devam etmez. Döngünün her aşaması farklı hızlarda olabileceği gibi tüm döngü süresi de kişiden kişiye, yaş, ırk, hastalık vb etkenler ile değişkenlik gösterir.  Kabaca saçların anagen fazı 1000 gün telojen ise 100 gün kadardır. Geçişi temsil eden katagen faz ise sadece birkaç gün sürer.  

SAÇ BU EVRELERİN HANGİSİNDE DÖKÜLÜR?

 Anagen safhadaki bir kıl 50-60 cm kadar uzayabilir. Faz tamamlanır ve dökülür. Yani tarağa ele gelen banyoda dökülen saçlar bu şekildedir. Sonra kategen sonra telogen safha başlar ve aynı kökten 3 ay hiç saç çıkmaz.  Günde yaklaşık 80-130 adet saç telinin dökülmesi normal kabul edilir.

SAÇ YAPISI YAŞLA BİRLİKTE NASIL DEĞİŞİR?

Doğumda ince yapılı olan saç telleri gittikçe kalınlaşır ama yaşlılık evresine girince yeniden incelmeye başlar. Kadınlarda ise östrojenin azaldığı menopoz döneminde saç telleri zayıflar.

GÖRÜNÜM DIŞINDA SAÇLAR BAŞKA NE İŞE YARAR?

Saçlar saç derisini güneşin zararlı UV ışınlarından korur.  Ayrıca dokunmayı algılamaya yardımcıdır.

SAÇ DÖKÜLMESİ NEDENLERİ NELERDİR?

Bir çok nedeni olabilir. Doğuştan alopesiden psikolojik saç yolmasına kadar bir çok sebebi vardır. Saç dökülmesi ömür boyu sürer. Yaşlanma ile ayrıca saç kalınlığı da azalır ve ileri yaşlarda ense bölgesindeki yaşlar bile dökülür. Biz burada genetik yatkınlıktan kaynaklanan erkeklerde görülen saç dökülmesini (androjenik alopesi) ve yaşlılığa bağlı (senil alopesi) dökülmeyi hastalık olarak saymadık. Patolojilere yer vermeye çalıştık:

*Tiroid Bezi bozuklukları ve bunların tedavileri

*Şeker hastalığı (Diabetes Mellitus)

*Kansızlık (anemi)

*Vitamin ve element eksikliği (C vit, Folat, B12, Çinko, Bakır)

*Polikistik over sendromu

*Trikotillomani

*Kemoterapi

*Saçlı deride oluşan yaralara bağlı izler

*Telogen Effluvium

*Baş bölgesine radyoterapi uygulanması

*Saçkıran: Alopesi areata, alopesi totalis gibi isimlerle de bilinir. Saçlı deride ve sakalda yuvarlak ani dökülmeler şeklinde gelişir. Ailesel yatkınlık olabilir, genelde tedavisiz iyileşir. Total dökülmelerde tedaviye cevap şansı daha azdır. Erken ve aktif saçkıran dönemlerinde saç ekimi yapılamaz. Steroid ve finasterid ile uzun dönem (4-5 yıl) baskılandıktan sonra saç ekimi denenebilir.

*Sıkı fırçalama veya saç toplamaya bağlı dökülmeler

*Travma ile saç derisinin kaybı

*Saçlı deri dermatozları ve tümörleri

*Saçlı derinin mantar enfeksiyonu

*Stres

*Kötü beslenme

*Sigara

YAŞLILIĞA BAĞLI KELLİK NEDİR?

Bu genetik yatkınlığı olan erkeklerde androjenik alopesi ya da erkek tipi kellik (male pattern baldness) diye anılan bir durumdur. Aslında kadınlarda da olur, özellikle menopozdan sonra, ancak çok yavaş ilerler ve seyrelme şeklindedir.  Elli yaşında  beyaz erkeklerin %50’sinde saç dökülmesi varken sarışınlarda bu oran %20 siyahilerde ise %18’dir. Bu bir hastalık değildir ve poligenik otozomal olarak geçer, yani anneden ya da babadan alınabilir.

Erkeklik Hormonu olan testosteron 5-alfa redüktaz enzimi ile dihidro-testosterona dönüşür ve erkek tipi dökülmeye bu hormon neden olur. 5-alfa redüktazı inhibe eden spreyler saç dökülmesini azaltmak maksadı ile kullanılabilir. Ancak erkeklik hormonu daha fazla olan kişinin saçları daha çok dökülür denilemez.